Door Dr. Ing. A.J.S. van Klittensteijn tot Aershoven

Les 1

De basiseigenschappen

Om disc-jockey te worden, dient u over een aantal basiseigenschappen te beschikken. Indien u zich niet herkent in minstens vijf van het hieronder genoemde tiental eigenschappen, is uw radiocarrière al bij voorbaat gedoemd te mislukken:

1. – groot ego

2. – kleine woordenschat

3. – geringe kennis van de popmuziek (en de pophistorie in het bijzonder)

4. – spraakgebrek

5. – geen eigen mening

6. – sexueel gefrustreerd

7. – stevige ellebogen

8. – lage opleiding (hoogstens MAVO 2 van een ZMOK-school)

9. – in bezit van te dure sportwagen (neiging tot pronken)

10. – geen sexuele voorkeur

Les 2

Het vinden van een speeltuin

U voldoet aan de voorwaarden? Mooi! Bel nu de lokale omroep bij u in de buurt en vraag naar het ‘hoofd productiegroep radio divisie lichte muziek afdeling presentatie’ en zeg dat u graag iets met radio zou willen doen. Het hoofd probeert u eerst een functie als redacteur of technicus aan te smeren, want die zijn er namelijk nog niet genoeg bij de lokale omroep.Iedereen wil namelijk disc-jockey worden. Laat u zich hierdoor niet van de kaart brengen, u ambieert uitsluitend een functie als disc-jockey! Vervolgens vraagt het hoofd naar uw ervaring, maar dat is onzin, want bij een lokale omroep werken bijna geen mensen met ervaring. Eerst zult u het ‘presentatiediploma’ moeten halen, maar dat is een makkie. U wordt een avondje sufgeluld door een zogenaamde ‘medewerker van het eerste uur’ en u kunt de zender op.

Les 3

De eerste keer

Tja, nu begint het echte werk. U bent uiteraard een beetje zenuwachtig, want er luisteren ontzettend veel mensen naar lokale omroepen (dat heeft het ‘hoofd’ tenminste gezegd). Controleer vooraf de studio aandachtig, want uw nieuwe collega’s zijn helemaal niet blij met u. U bent namelijk een regelrechte bedreiging. Daarom zullen ze proberen de studio onklaar te maken. Let erop dat alle stekkers erin zitten en dat de toonregeling voor de microfoon niet helemaal open is gedraaid. Indien uw microfoon na deze controles ook nog slecht klinkt, bedenk dan dat dit normaal kan zijn bij lokale omroepen.

Dan is het tijd om uw programma te beginnen. Zorg dat na het nieuws nog een reclamepingel van Radio 2 te horen is (meestal gaat dit automatisch) en start daarna dertig jingles achter elkaar. U heeft ze nog niet gehoord, dus u ramt meteen het hele jinglepakket er doorheen. Start daarna uw eerste plaat. Tijdens deze plaat kunt u mooi even koffie halen, want wij hebben uw eerste aankondiging al vast even opgeschreven:

“Ja, dat was natuurlijk een hele fijne plaat van de formatie (zelf invullen) met het hele lekkere nummertje (zelf invullen) uit het jaar (zelf invullen). Eerst wil ik nog even mijn collega (zelf invullen) heel hartelijk bedanken voor de afgelopen twee uur hier op (zelf invullen). Het klonk weer lekker (zelf invullen)! Ik zal jou eerst even gaan vertellen hoe de verdere programmatie hier op (zelf invullen) op de frequentie (zelf invullen) megahertzjes in stereo op de kabel en op de frequentie (zelf invullen) in de ether op de FM-band er vandaag uit gaat zien. Ik zie hier dat na mij mijn zeer gewaardeerde collega (zelf invullen) te horen is met een onvervalste aflevering van zijn programma (zelf invullen), daarna is (zelf invullen) er met (zelf invullen) en tot slot draait (zelf invullen) ze weer helemaal tot het gaatje in het programma (zelf invullen). Nou, luisteraars, ik ben (zelf invullen) en ik ben bij jou tot het klokje van (zelf invullen) en ook ik zal weer aantal fijne plaatjes voor jou draaien (gemaakt lachen). Als je trouwens een ontvangstrapportje wilt sturen, hou ik mij natuurlijk van harte aanbevolen! Nou, dan heb ik zodirect nog een plaat van de formatie (zelf invullen) voor jou en na dit lekkere instrumentaaltje van de formatie (zelf invullen) hoor jij een grote favoriet van ondergetekende zelf, namelijk (zelf invullen).”

Let erop dat u praat alsof u flink van achteren wordt genomen en draai onder uw aankondiging een leuk instrumentaal plaatje (bij voorkeur iets van Vangelis). Start deze muziek na uw eerste plaat en begin na 20 seconden te praten. Laat na elke zin de muziek iets harder worden en weer zachter op het moment dat u weer aan uw volgende zin begint. Draai het instumentaaltje helemaal uit, draai daarna drie naamjingles (indien u die nog niet heeft draai dan die van wat collega’s en zeg daar tussendoor dat u het niet bent, hahaha) en start vervolgens de tweede plaat.

De verdere invulling van uw programma: draai steeds opnieuw het hele jinglepakket, maak grappen over de Teletubbies (luisteraars moeten heel erg lachen als u ‘Ooh, Aah’ zegt) en neem de programmering nog een paar keer door. Noem het telefoonnummer, maar wees niet teleurgesteld als er niemand belt. Daarna gaat het programma eigenlijk als vanzelf.

Les 4

En dan verder

Na uw eerste programma zult u door uw collega’s worden bedolven onder complimenten en schouderklopjes. Geloof ze niet, want als u weg bent zullen ze uw programma helemaal afkraken. Dat geeft niks, want u bent toch heel erg goed!

Blijf gewoon elke week uw programma maken tot u het gevoel heeft dat u zo ontzettend goed bent dat het tijd wordt voor een ‘nieuwe uitdaging’. Dit moment komt meestal al na een paar maanden.

Les 5

Solliciteren bij een groot station

Als u een goede disc-jockey bent:

Neem een opname van uw beste radioprogramma en verknip dit zodanig dat alleen uw allerbeste aankondigingen over blijven. U mag ook in uw presentaties knippen! Zet het geheel op een afgeragde cassette (die waar uw moeder 20 jaar geleden een plaat van Julio Iglesias op heeft gezet) en stop hem in een envelop. Nu moet er nog een leuke brief bij. Wees in deze brieven een echte grappenmaker, want de programmaleider van het station van uw voorkeur moet daar vast erg om lachen, zodat hij u meteen aanneemt. Vergeet op uw Curriculum Vitae ook uw zwemdiploma niet! Stuur de demo op en wacht af. Ga verder naar Les 6.

Als u geen goede disc-jockey bent:

Solliciteer als producer bij het radiostation van uw keuze en verwen de disc-jockey wiens programma u produceert net zo lang tot hij beloofd ‘een goed woordje voor u te doen’. Daarna krijgt u meteen een programma op prime-time. U heeft de cursus met goed resultaat afgerond. Van harte!

Les 6

De afwijzing

De eerste keer wordt u altijd afgewezen. Dat geeft niet, want het heeft namelijk niks met uw kwaliteiten te maken. U bent toch veel beter dan minstens de helft van de disc-jockeys die ze al hebben? Wellicht is uw demo verbrand door een disc-jockey. Als die uw demo gehoord heeft, is hij namelijk zo bang dat hij er alles voor over heeft om uw demo niet in de handen van de programmaleider te laten vallen. Ook kan het zijn dat de programmaleider liever iemand aanneemt die hij al kent (de producer uit Les 5).

Les 7

En nu?

Na een afwijzing kunt u twee dingen doen:

– u blijf het proberen tot u wordt aangenomen

– u geeft het op

In het laatste geval blijft u bij de lokale omroep werken tot u kinderen krijgt en geen tijd meer heeft voor hobbies. Probeer naarmate u ouder wordt uw jonge collega’s zo veel mogelijk te vervelen met anekdotes over ‘hoe leuk het vroeger wel niet allemaal was’. En vergeet ze als ervaren radiomaker vooral niet te leren hoe je radio maakt. Daarbij kunt u deze cursus mooi gebruiken als lesmateriaal!

Les 8

De sollicitatie

Ja hoor, het is eindelijk gelukt. Het talent was deze keer echt helemaal op en daarom heeft de programmaleider van de radiozender waar u graag wilt werken in een moment van wanhoop besloten u eens te bellen voor een gesprek. U steekt uzelf in uw beste pak en meldt uzelf bij de receptie. Hier moet u twee uur wachten (u bent een uur te vroeg en de programmaleider een uur te laat), en daarna mag u uw klamme hand in die van de programmaleider drukken.

In het gespek moet u vooral duidelijk aangeven dat u bereid bent er alles, maar dan ook alles voor over te hebben om een baan bij deze zender te krijgen en dat u nog ‘kneedbaar’ bent. Mensen met te veel ervaring en een eigen mening worden per definitie niet aangenomen. Vergeet tijdens het gesprek ook vooral niet te benadrukken dat u de programma’s van deze (als programmamaker mislukte) programmaleider vroeger altijd zo leuk vond.

Les 9

Ik ben aangenomen!

Gefeliciteerd, u bent aangenomen! Gecondoleerd, want de komende twee jaar worden een ware hel. U zult worden vernederd, u krijgt de schuld van fouten van andere disc-jockeys, u werkt 150 uur per week, u zult moeten kruipen voor uw collega’s en uw eigen programma is op een moment dat er toch niemand luistert. Dat geeft allemaal niks, want u zit mooi wel bij het station van uw dromen en de toekomst ligt voor u open.

Vergeet overigens niet dat u uw voormalige collega’s (van de lokale omroep) niet meer kent (“Ja, hoe heet je ook al weer?”) en dat iedere disc-jockey die niet bij een landelijk zender werkt vanaf nu een zogenaamde ‘radionerd’ is. Ze mogen wel langskomen tijdens uw programma, maar alleen om koffie te halen en uw voeten te kussen.

Les 10

De Tien Radiogeboden

Tot slot van deze cursus menen wij u van dienst te kunnen zijn met een tiental geboden. Hiermee kunt u uw niveau van top-jock op peil houden.

1. Luisteraars zijn er alleen om marktaandelen te halen. Uw programma maakt u uitsluitend voor uzelf (“Lekkere tape voor in de auto”) of voor uw collega’s.

2. Kondig een plaat altijd twee keer aan en twee keer af. Er zijn meer dan genoeg luisteraars die dan pas weten hoe die plaat heet.

3. Draai altijd tussen elke plaat een naamjingle. Bij platen met een kleine pauze tussen twee coupletten kunt u ook een naamjingle in de pauze draaien. Een echte prof draait bovendien een naamjingle vlak voordat de artiest gaat zingen. Laat de luisteraar weten wie u bent!

4. Praat veelvuldig met collega’s in uw programma, de zogenoemde ‘crosstalk’. Deze op de Telsell-commercial gelijkende presentatie is goed voor de sfeer tussen u en uw collega’s en wordt bovendien zeer gewaardeerd door luisteraars. Alhoewel dat laatste natuurlijk niet ter zake doende is.

5. Zing altijd mee met de platen, misschien ligt er ook nog wel een zangcarrière in het verschiet (zie ook onze cursus ‘Liever niet: Zingen voor radiomakers’).

6. Lees berichtjes letterlijk voor uit de krant of van teletekst. Redacteuren van kranten en teletekst schrijven namelijk perfecte radioteksten die meteen zonder voorbereiding op de zender kunnen.

7. Neem een zogenoemde side-kick of co-host. Als u echt niks meer weet te zeggen, komt die vast nog wel met een leuke opmerking.

8. Neem een andere disc-jockey als voorbeeld en kopieer alles wat hij doet letterlijk. Zijn grappen, zijn manier van praten, zijn mening, alles. Dit scheelt een heleboel voorbereiding en waarschijnlijk heeft niemand het door.

9. Laat u inspireren door radiomakers uit de piratentijd. Het is weer helemaal in om uitdrukkingen te gebruiken als “dubbele tijdmelding”, “formatie” en “ondergetekende”.

10. Probeer tijdens uw programma meer te praten dan platen te draaien. Luisteraars kicken net zo op uw stem als uzelf en bovendien vinden ze alles wat u zegt heel interessant.